باروری
تاریخچه علم ناباروری
ابوالقاسم زهراوی (۱۰۰۰ میلادی/ ۳۷۸ خورشیدی)، پزشک مسلمان اسپانیایی، در کتاب اصول جراحی خود، به‌نام التصریف، بخشی را به چگونگی رشد جنین و زایمان اختصاص داد. لئوناردو داوینچی (۱۴۹۲ میلادی/ ۸۷۰ خورشیدی) هنرمند و دانشمند ایتالیایی، بیش از ۳۰ جسد از مجرمان محکوم به مرگ را کالبدشکافی کرد و تصویرهای فراوانی از آن‌ها کشید. گابریلو فلاپیو (۱۵۶۱ میلادی/ ۹۳۹ خورشیدی)، پزشک ایتالیایی، به تشریح ساختمان دستگاه تناسلی انسان پرداخت و لوله‌های رحم را معرفی کرد که به نام خود او لوله‌های فالوپ نام گرفت. رابرت جی. ادورادز از اوایل دهه ۱۹۵۰ تصمیم گرفت مطالعات خود را برای اجرای روش IVF روی نمونه‌های انسانی آغاز کند. وی برای رسیدن به این هدف، به مطالعات منظمی پرداخت و پس از کشف اصول فراوانی در مورد باروری انسان، در سال ۱۹۶۹ موفق شد سلول‌های تخمک انسان را درون لوله‌های آزمایش، بارور سازد. جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۰ به رابرت جی. ادورادز، استاد بازنشسته دانشگاه کمبریج، برای بارور سازی مصنوعی (IVF) اهدا شد. ادواردز با همکاری پاتریک استپتو (متخصص بیماری‌های زنان) روش IVF را از آزمایشگاه به پزشکی عملی آورد. استپتو (از پیشگامان لاپاراسکوپی) از لاپاراسکوپ برای خارج کردن تخمک‌ها از تخمدان استفاده کرد و ادواردز آن‌ها را در محیط کاشت سلول‌ها قرار داد و به آن‌ها اسپرم اضافه کرد بدین ترتیب تخمک بارور شده چندین بار تقسیم شد و جنین ابتدایی با اندازه هشت سلول را به وجود آورد. ادواردز و استپتو، کلینیک بورن هال را در کمبریج پایه‌گذاری کردند که اولین مرکز درمان IVF جهان نامیده شد. در سال ١٩٧٨ با تولد لوییس براون (اولین ثمره باروری آزمایشگاهی) در انگلستان، یک رؤیا به واقعیت تبدیل شد. امروزه با پیشرفت‌های به دست آمده در صنعت بیولوژی، تولیدمثل و ژنتیک بررسی و درمان ناباروری به حیطه‌های دور از تصور کشیده شده است.
تعریف ناباروری
. این بررسی برای خانم‌های بالاتر از ۳۵ سال بایستی بعد از گذشت ۶ ماه انجام شود. طبق گـزارش WHO میزان شیوع ناباروری در جهان بین ۱۲ تا ۱۵ درصد گزارش شده است، این آمار در ایـران از متوسط جهانی بالاتر اسـت و در حدود۲۰ درصــد است. تعریف انواع ناباروری: ۱٫ ناباروری اولیه: ناباروری اولیه به مواردی اطلاق می‌شود که زوج اصلاً سابقه و تجربه باردار شدن و حتی سقط هم نداشته باشند. ۲٫ ناباروری ثانویه: زوجینی که فرزند یا فرزندانی دارند ولی وقتی برای فرزند بعدی اقدام می‌کنند به مدت یکسال علیرغم داشتن رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از وسایل پیشگیری از حاملگی، باردار نمی‌شوند. افرادی که چندین بار سقط کرده است ولی فرزندی ندارد نیز در این گروه دسته بندی می شوند.
تاثیر سبک زندگی و سن بر ناباروری
مهم‌ترین این عوامل عبارتند از: • استفاده از تنباکو (دخانیات): احتمال باردار شدن زوج‌ها درصورت مصرف تنباکو توسط هرکدام، کاهش می¬یابد. سیگار، قلیان، ماری‌جو‌آنا و دیگر دخانیات نیز اثر احتمالی درمان¬های باروری را کاهش می‌دهند. سقط در زنان سیگاری شایع‌تر است. • استفاده از الکل : برای زنان سطح مجاز مصرف الکل طی دوران بارداری تعریف نشده است. در صورتی که فرد قصد باردار شدن دارد باید از مصرف الکل بپرهیزد زیرا در چند هفته اول از بارداری خود خبر نداشته و استفاده از الکل خطر ناهنجاریهای مادرزادی را زیاد می‌کند و باردارشدن را سخت‌تر می‌کند. • اضافه‌وزن: بی‌تحرکی و اضافه‌وزن احتمال ناباروری را زیاد می‌کند. • کمبود وزن: مشکلات باروری در زنانی که ناهنجاری در خوردن دارند مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی و زنانی که رژیم کم‌کالری یا محدودی را رعایت می کنند وجود دارد. • دوری از ورزش: ورزش کم یا ورزش نکردن منجر به چاقی می¬شود که خطر ناباروری را افزایش می‌دهد. گاهی مشکلات تخمک‌گذاری ممکن است با ورزش های شدید و فشرده زنانی که اضافه‌وزن ندارند ارتباط داشته باشد. • داروهای خاص: با مصرف داروهای خاص ناباروری موقتی ممکن است رخ دهد. در بیشتر موارد باروری با قطع دارو برمی گردد. زنانی که به مدت طولانی آسپرین یا ایبوپروفن مصرف می کنند، سخت‌تر باردار می شوند. داروهای نورولپتیک که برای درمان جنون استفاده می‌شوند، اسپیرونولاکتون و بسیاری از داروهای دیگر می‌توانند باروری فرد را تحت تأثیر قرار دهند. قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص و مواد شیمیایی و سموم از جمله عوامل خطرساز در باروری می باشند. حشره‌کش¬ها، اشعه، دود تنباکو، الکل، ماری جوآنا و استروئیدها از جمله این مواد می¬باشند. تاثیر سن بر ناباروری زنان ازجمله عوامل بسیار مهم در بارداری، سن زن می‌باشد. پژوهش ها نشان داده اند که با افزایش سن احتمال باروری کاهش می یابد. به‌طوری که باروری در زنان ۲۹-۲۷ ساله، هفت تا هشت درصد ؛ در زنان ۳۴-۳۰ ساله، ۱۵ تا ۱۹ درصد؛ در زنان ۳۹-۳۵ ساله، ۲۹ تا ۴۶ درصد و در زنان ۴۵-۴۰ ساله، ۹۵ درصد کاهش می یابد. میزان باروری در زنان مسن‌تر به علت کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها و همچنین به علت مشکلات جسمانی مختل‌کننده‌ی باروری کاهش می یابد.
رابطۀ تودۀ بدنی (BMI) و توان باروری در زنان و مردان
در معرض خطر ابتلا به اختلال در تخمک گذاری قرار دارند. فعالیت بیش از حد و پر خوری نیز خطراتی را ایجاد می‌کند که در نهایت، می‌تواند به سقط جنین و آسیب به مادر و جنین منجر شود. تغییرات مناسب در رژیم غذایی و بهبود کیفیت تغذیه، اختلالات در تخمک گذاری را کاهش می‌دهد و بارداری را تسهیل می‌کند. همچنین باید توجه داشت که خطر ابتلا به ناهنجاریهای مادرزادی در جنین مادران چاق بیشتر است، بنابراین آگاهی از شرایط وزنی قبل از بارداری، کنترل منظم وزن و کاهش وزن (حداکثر ۴ کیلو در ماه) در صورت چاقی یا اضافه وزن، تا حد زیادی خطرات بارداری و زایمان را کاهش می‌دهد. در آقایان چاق (تودۀ بدنی بالاتر از ۲۵) سطح هورمون تستوسترون کاهش می‌یابد. همچنین به علت وجود هورمونی به نام آروماتوز در بافت چربی، تستوسترون (هورمون مردانه) به استروژن تبدیل می‌شود و باعث ناباروری در مردان می‌شود و نیز چاقی‌های شکمی در مردان باعث افزایش دما در ناحیۀ تناسلی و در نتیجه، کاهش تحرک اسپرم و افزایش احتمال ناباروری می‌شود. در بافت چربی هورمون دیگری به نام لپتین وجود دارد که اگر توده چربی بدن مناسب باشد (۱۸٫۵<BMI<25.5) ، این هورمون به صورت متعادل ترشح می‌شود و به دنبال آن هورمون‌های جنسی در زنان و مردان نیز، به طور متناسب ترشح می‌شوند.باید توجه داشت که چاقی و به دنبال آن افزایش ترشح هورمون لپتین، باعث افزایش فاکتور التهابی CRP و کاهش هورمون تستوسترون در مردان می‌شود که به دنبال آن، تولید اسپرم کاهش می‌یابد. در زنان چاق هورمون‌های جنسی مردانه (آندروژن) بالا می‌رود و به علت چاقی معمولاً در این افراد مقاومت انسولینمی نیز افزایش می‌یابد که می‌تواند باعث بروز مشکلات جانبی مانند تخمدان پلی کیستیک (PCO) و ناباروری شود. در زنان چاق، فاکتور التهابی (CRP (C_REACTIVE PROTEIN بالا می‌رود که با وارد شدن به تخمدان باعث ایجاد التهاب می‌شود و تخمک را نیز درگیر می‌کند و در بارداری، تا قبل از ۳ ماهگی باعث سقط جنین می‌شود. باید توجه داشت که افزایش چربی‌های شکمی، افزایش ترشح هورمون جنس مخالف را در بدن به همراه خواهد داشت که مانع از تولید و آزاد شدن اسپرم یا تخمک می‌گردد.